Spotkanie VII
14 V 2024 r., godz. 11.00
dr hab. Agata Hołobut, prof. UJ, dr hab. Jan Rybicki, prof. UJ, Instytut Filologii Angielskiej, Uniwersytet Jagielloński
Z dumą i bez uprzedzeń – kilka słów o dialogu w ekranizacjach klasyki literackiej
Znawcy adaptacji filmowej często podkreślają jej współzależny charakter, omawiając rozmaite związki dzieła audiowizualnego z jego literackim pierwowzorem. Amerykański filmolog Thomas Leitch (2008) opisuje nawet adaptację w kategoriach odrębnego gatunku filmowego, który na wiele sposobów uwypukla swój książkowy rodowód. Jednak pomimo prężnego rozwoju badań nad adaptacją (współokreślanych w światowym piśmiennictwie mianem Adaptation Studies), wciąż zaskakująco rzadko podejmuje się refleksję nad mechanizmem wykorzystania dialogu literackiego na potrzeby ekranizacji, który mógłby najbardziej dosłownie świadczyć o jej książkowym rodowodzie.
Czy scenarzyści chętnie przenoszą na ekran cytaty z książek? Czy w autorskich dialogach z powodzeniem wzorują się na literackim modelu? A może przyświecają im inne cele? Czym różnią się funkcje wypowiedzi bohaterów na papierze i ekranie? W swoim wystąpieniu opowiemy o wnioskach, jakie wysnuliśmy na podstawie ilościowej (głównie stylometrycznej) i jakościowej (głównie stylistycznej) analizy dialogów w anglojęzycznych adaptacjach klasyki literackiej, przyglądając się w sposób szczególny czterem ekranizacjom słynnej powieści Jane Austen Duma i uprzedzenie: dwóm filmom pełnometrażowym (z 1940 i 2005 roku) oraz dwóm serialom BBC (z 1980 i 1995 roku). Wyjaśnimy, „ile” literackiego materiału trafiło na ekran w kolejnych adaptacjach powieści i jakim uległ on przekształceniom; opowiemy o twórczym wkładzie scenarzystów i pokażemy, jak dosłowny cytat z książki – przy zastosowaniu odpowiednich technik filmowych – może posłużyć uwypukleniu odmiennych interpretacji oryginału, dostosowanych do potrzeb kolejnych pokoleń odbiorców. Zaproponujemy też własną metodologię badań nad dialogiem ekranizacji literackiej, który będziemy rozpatrywać w kategoriach przekładu wewnątrzjęzykowego (adaptacja dialogu literackiego na potrzeby ekranu) oraz międzyjęzykowego (polskie przekłady adaptacji).